Wydaje się, że brak ogłoszenia przez rząd stanu klęski żywiołowej zamyka drogę do dochodzenia rekompensaty od Skarbu Państwa za szkody spowodowane epidemią koronawirusa. Czy jednak pomimo tego istnieją jakieś podstawy prawne, które umożliwiają walkę o odszkodowanie?

Stan klęski żywiołowej podstawą o ubieganie się o odszkodowanie

Jak wiadomo wprowadzenie w kraju stanu nadzwyczajnego pod postacią stanu klęski żywiołowej byłoby podstawą do ubiegania się o odszkodowanie od Skarbu Państwa. Reguluje to ustawa z dnia 22 listopada 2012 roku o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela. Zakres podmiotowy ustawy określa, że każdemu kto poniósł stratę majątkową w następstwie ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu nadzwyczajnego, służy roszczenie o odszkodowanie, które obejmuje wyrównanie straty majątkowej, bez korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby strata nie powstała. Do tej pory jednak stan klęski żywiołowej w związku z epidemią koronawirusa nie został wprowadzony i nie wdaje się, by miało się to zmienić w najbliższym czasie.

Czy mimo to jest możliwość ubiegania się o odszkodowanie za szkody spowodowane działaniem bądź zaniechaniem Skarbu Państwa lub innych organów władzy państwowej?

Kodeks Cywilny a ubieganie się o odszkodowanie

Analiza przepisów pokazuje, że Kodeks Cywilny i rozwiązania w nim zawarte dają możliwość ubiegania się o odszkodowanie zarówno osobom fizycznym, jak i przedsiębiorcom. Regulacje zawarte w art. 417 – art. 417 k.c. określają rodzaje odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez władzę publiczną. Między innymi wyróżniają:

  • odpowiedzialność na zasadzie słuszności za zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej – może to dotyczyć szkód, które zostaną poniesione przez pracownika służby zdrowia  delegowanego do walki z epidemią COVID-19,
  • odpowiedzialność za niezgodne z prawem zachowanie przy wykonywaniu władzy publicznej – przykładem może być sytuacja, w której lekarz nie udzieli pacjentowi pomocy w stanie bezpośredniego zagrożenia życia lub zawiniony brak odpowiedniej diagnostyki oraz opóźnione rozpoczęcie leczenia,  
  • odpowiedzialność za niezgodne z prawem zachowanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na wydaniu aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą,
  • odpowiedzialność za niezgodne z prawem zachowanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na wydaniu prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji – może to dotyczyć niezgodnego z prawem ukarania grzywną przez powiatowy inspektorat sanitarny,
  • odpowiedzialność za niezgodne z prawem zachowanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na niewydaniu orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa – np. nie wydanie przez wojewodę decyzji w sprawie odszkodowania na podstawie ustawy z 22 listopada 2002 r. o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela,
  • odpowiedzialność za niezgodne z prawem zachowanie przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na niewydaniu aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa – przykładem może być sytuacja, w której Rada Ministrów nie wydaje rozporządzenia wymaganego przez przepisy ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Powyższe przykłady pokazują, że w wielu sytuacjach podstawą o ubieganie się o odszkodowanie za szkody, które powstały w czasie epidemii koronawirusa może być Kodeks Cywilny. Pozew przeciwko Skarbowi Państwa lub innym podmiotom wykonującym władzę publiczną może być złożony w oparciu o przepisy prawa, analizę konkretnego przypadku i względy słuszności. Zazwyczaj oznacza to dłuższą drogę o ubieganie się o zaspokojenie swoich roszczeń, niż gdyby wprowadzono stan nadzwyczajny, ale nie odbiera szansy a uzyskanie odszkodowania.

Źródło: lex.pl; Ustawa z dnia 22 listopada 2012 roku o wyrównywaniu strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.