Z analizy danych dotyczących przestępstw ubezpieczeniowych wynika, że w 2019 roku wykryto ponad 17 tysięcy przypadków wyłudzeń odszkodowań i świadczeń na kwotę prawie 400 milionów zł. Niezwykle istotne jest jednak to, że zdecydowaną większość przypadków udaje się wykryć już na etapie usiłowania popełnienia przestępstwa.
Dane dotyczące przestępstw ubezpieczeniowych ujawnionych w 2019 roku
Najnowszy raport dotyczący przestępczości ubezpieczeniowej pokazuje, że w ubiegłym roku wykryto w Polsce 17 109 przypadków wyłudzeń odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych, w tym:
- 2429 przypadków w ubezpieczeniach na życie,
- 14 680 przypadków w ubezpieczeniach majątkowych.
Te liczby przekładają się na konkretne wartości, bowiem udaremniono próby wyłudzeń odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych na kwotę 393,8 mln zł w tym:
- 42,8 mln zł w ubezpieczeniach na życie,
- 351 mln zł w ubezpieczeniach majątkowych.
Analizy wskazują też, że przestępstwa te dotyczą wszystkich rodzajów ubezpieczeń. Jak możemy przeczytać są to najczęściej działania polegające na:
- wprowadzaniu w błąd ubezpieczyciela, np. przez podanie nieprawdziwych lub niekompletnych informacji podczas zawierania umowy ubezpieczenia,
- składaniu roszczenia bazującego na wprowadzających w błąd lub nieprawdziwych okolicznościach, w tym na celowym spowodowaniu szkody,
- osiąganiu nienależnej korzyści z umowy ubezpieczenia.
Co ważne wspomniane wyżej dane obrazują tylko wykryte wyłudzenia lub próby wyłudzeń. Tymczasem jak możemy przeczytać w raporcie, analizując przestępczość ubezpieczeniową, nie można zapominać o tzw. ciemnej liczbie przestępstw. Określenie to dotyczy przestępczości nieujawnionej, czyli takiej, która miała miejsce, a o której informacje nie dotarły do organów ścigania.
Niestety szacuje się, że faktyczna wartość przestępstw ubezpieczeniowych jest 10 razy większa od wartości wykrytych przestępstw.
Zjawisko przestępczości ubezpieczeniowej i jej wpływ na klientów
Każdy z nas wie, że rolą ubezpieczeń jest to, by chroniły nas przed stratami finansowymi, które mogłyby powstać na skutek zdarzeń losowych. Koszt odnowienia domu po pożarze czy zakup nowego samochodu po kradzieży to często kilkadziesiąt miesięcznych wynagrodzeń, dlatego bez ubezpieczenia straty poniesione na skutek takich wydarzeń ciężko byłoby pokryć z własnej kieszeni. Jeśli jednak część klientów ubezpiecza się tylko i wyłącznie z zamiarem oszustwa, system przestaje działać prawidłowo. Wynika to z tego, że każdy przypadek wyłudzenia oznacza nienależne odszkodowanie, którego koszty ponoszą wszyscy klienci w składkach za ubezpieczenia. Jedno wyłudzenie np. z tytułu fikcyjnej kradzieży samochodu powoduje stratę składek kilkudziesięciu innych klientów.
Całkowite wyeliminowanie przestępczości ubezpieczeniowej jest niemożliwe
Ze względu na specyfikę ubezpieczeń całkowite wyeliminowanie przestępczości ubezpieczeniowej jest niemożliwe. Praktyka pokazuje, że ustalenie, w jakich okolicznościach doszło do szkody i jakie rzeczywiście straty poniósł ubezpieczony, opiera się w dużym stopniu na założeniu dobrej woli klienta. Bowiem zakład ubezpieczeń, by przyspieszyć cały proces likwidacji szkody, bazuje między innymi na jego oświadczeniach. A analizy pokazują, że rocznie w Polsce likwiduje się ponad 6,6 mln szkód w ubezpieczeniach majątkowych i wypłaca się blisko 4,7 mln świadczeń z indywidualnych ubezpieczeń na życie. Co przekłada się na ponad 18 tysięcy szkód majątkowych i 13 tysięcy życiowych dziennie.
Niestety im wyższy poziom przestępczości, tym większe zagrożenie dla rynku i ochrony klientów. Wyłudzenia przedłużają i komplikują proces likwidacji szkód, bowiem zgłoszenia klientów muszą być wnikliwiej weryfikowane. W praktyce oznacza to też dodatkowe nakłady na specjalistów i zakup narzędzi IT. Wyłudzenia godzą także w zaufanie, na którym opiera się przecież funkcjonowanie całej branży ubezpieczeniowej. Zniechęcają one uczciwych klientów do ubezpieczania się. Dlatego firmy realnie angażują się w zwalczanie i zapobieganie przestępczości ubezpieczeniowej.
Metody działań sprawców przestępstw ubezpieczeniowych
Jak możemy przeczytać w raporcie przestępstwo ubezpieczeniowe może zdarzyć się na każdym etapie umowy ubezpieczenia, od jej zawarcia aż po likwidację szkody. Dotyczy to m.in.:
- wprowadzenia ubezpieczyciela w błąd, np. co do wartości i pochodzenia mienia czy stanu zdrowia, zatajenia faktów dotyczących np. stanu mienia, sposobów eksploatacji, przebytych chorób,
- podania fikcyjnych danych osobowych,
- wyłudzenia prowizji celowej ingerencji np. w zabezpieczenia antypożarowe,
- celowego niszczenia mienia,
- samookaleczenia,
- podania nieprawdziwych okoliczności zaistnienia szkody,
- podania się za uprawnionego do odbioru odszkodowań.
Wyżej wymienione sposoby są wykorzystywane nie tylko przez sprawców indywidualnych, ale też przez grupy przestępcze. W przestępczości zorganizowanej zadaniem poszczególnych osób jest odegranie konkretnej roli, np. poszkodowanego, świadka, sprawcy. Niestety przestępstwo dokonane przez zorganizowaną grupę jest trudniejsze do wykrycia.
Najczęściej udaremniane próby wyłudzeń
Analizy pokazują, że do najczęściej udaremnianych prób wyłudzeń należy:
- Roszczenie w związku ze szkodą, która nie zaistniała.
- Fałszywe przedstawienie okoliczności bądź przyczyn szkody lub zawarcie umowy ubezpieczeniowej po zaistnieniu szkody np. sprawca uszkadza przypadkowo drogi nieubezpieczony sprzęt elektroniczny i zgłasza roszczenie z polisy OC w życiu prywatnym swojego krewnego. Innym przykładem jest sytuacja, w której sprawca łamie nogę podczas uprawiania sportu ekstremalnego, a wybrał polisę NNW nieobejmującą takiego sportu. W związku z tym w roszczeniu podaje nieprawdziwe okoliczności zdarzenia, np. poślizgnięcie się na nieodśnieżonym chodniku.
- Umyślne spowodowanie szkody przez samego ubezpieczonego lub przy pomocy osób trzecich w celu wyłudzenia odszkodowania np. sprawca celowo niszczy mienie lub dokonuje samookaleczenia.
- Ubezpieczanie mienia w kilku firmach, w celu pobrania odszkodowań w każdej z nich. Przykładem może być sytuacja, w której sprawca zawiera wiele polis, a następnie powoduje szkodę i pobiera wiele razy odszkodowanie za to samo zniszczone mienie, co jest niezgodne z prawem.
- Nadubezpieczenie polegające na określeniu sumy ubezpieczenia powyżej wartości ubezpieczonego mienia dla uzyskania większego odszkodowania w przypadku zaistnienia szkody np. sprawca wprowadza w błąd ubezpieczyciela co do rzeczywistej wartości ubezpieczonego mienia.
- Zatajenie przed ubezpieczycielem faktów mających wpływ na wysokość składki np. pominięcie innych użytkowników pojazdu.
- Zawyżanie rozmiarów szkody poprzez składanie fałszywych oświadczeń lub fałszowanie dokumentów potwierdzających zakres uszkodzeń lub stan zdrowia.
Źródło: PIU: Analiza danych dotyczących przestępstw ubezpieczeniowych ujawnionych w 2019 roku
